Nadat de in Den Haag getogen en inmiddels in Leiden gewortelde jeugdvoetbalscheidsrechter Jan Harland van de KNVB verplicht moest stoppen als arbiter, heeft hij er weer 350 wedstrijden op zitten. De in 1929 geboren ‘man in het zwart’ heeft nooit ‘grote wedstrijden’ willen fluiten, hij koos voor de jeugd. Toen de KNVB hem vroeg waarom dat was antwoordde hij: ,,Omdat ik zelf een fijne sportjeugd heb gehad.” De voetbalorganisatie vroeg hem verder niets meer, gaf Jan de badge en stuurde hem de wei in.
Jan Harland, een geweldige vent, slank, afgetraind, gezond als een vis, een verhalenverteller pur sang. Begin met hem over hardlopen en hij zal je vertellen over zijn halve marathons, 10 en 5 kilometers. Vraag hem iets over vissen en – ja wel hoor – gisteren heeft hij nog een karper van 50 centimeter gevangen in een slootje bij Poelgeest in Oegstgeest. Schaatsen? Hij haalt onmiddellijk het felbegeerde kruisje van de Elfstedentocht te voorschijn, 1985: ,,Ik zag bijna niets meer, het snot was ijs geworden, maar ik zou en moest Leeuwarden halen.”
Hij was timmerman, groenteman en vertegenwoordiger in schoenen. Maar voetbal en vooral een wedstrijd met elkaar tot een goed einde brengen is zijn passie. Wanneer is een wedstrijd voor jou pas echt geslaagd? ,,Wanneer wij met elkaar een leuke, sportieve en graag spannende anderhalf uur hebben gehad en de winnaars én verliezers na het laatste fluitsignaal mij een hand geven en zeggen: ‘Bedankt voor de goede leiding’. Dat vind ik mooi, heel mooi.”
Harland is een naam die in Leiden en zijn geboortestad Den Haag een goede klank heeft. Er zitten hele nesten Harland in beide steden. Geen familie van elkaar. Zij zijn allemaal ‘goed gevuld’. En Jan heeft ook alle reden om tevreden te zijn. De schaapjes zijn op het droge. ,,Ik ben een geluksvogel, een zondagskind, een mazzelaar,” vertelt Jan bij herhaling. Als timmerman kwam hij uit de Tweede Wereldoorlog, maar ging niet de bouw in, hij koos voor de verkoop van groenten en fruit. In de Haagse ‘hoerenwijk’ noemde hij zich ‘groenteboer’, in het chiquere Bezuidenhout werd hij begroet als ‘groenteman’. Een prachtverhaal.
Late roeping
Op zijn 29e pas begon hij te voetballen, bij VUC. Pas na enige ballotage mocht hij zich in het tenue hijsen dat ook Bertus de Harder, bijgenaamd ‘de Koninklijke kale’, en diens broer Tinus zo goed afkleedde. ,,Nee, ik ben geen bijster goede voetballer geweest,” vertelt hij in zijn Leidse doorzonwoning. ,,Ik had conditie, kon lopen als een hinde, maar echt goed, nee, dat was ik niet. Hoger dan het 9e ben ik nooit gekomen. Ja, een keer mocht invallen bij het 4e.”
Bij VUC speelde hij ook honkbal en bij de plaatselijke atletiekvereniging snelde hij over de sintelbaan, nauwelijks bij te houden door wie dan ook. Natuurlijk had hij graag en misschien liever de kicksen aangetrokken bij HBS, Quick of HVV, maar hij zou niet door de ballotage gekomen zijn. Ondenkbaar in deze tijden. ,,ADO was mijn club trouwens.” Jan Harland veert op, de ogen schitteren: ,,Daar ging ik met mijn vader naar toe. Een kaartje kostte 15 cent. Er was nooit narigheid.”
Lullig broodje
In 1967 betrad Jan voor het eerst de grasmat als officiële KNVB-jeugdscheidsrechter. Ontelbare wedstrijden floot hij en ontving daarvoor eerst 2 gulden 50 per wedstrijd. Later werden de bedragen opgeschroefd, eerst naar 5 gulden en toen naar 7 gulden 50. ,,Het is nooit hoger gekomen dan een tientje, inclusief reiskosten.”
Die ‘enorme’ verhoging had Jan te danken aan voetbalscheidsrechter John Blankenstein. Daar heeft Jan nog een aardige anekdote over: ,,John woonde in hetzelfde portiek als Leo van der Kroft. Leo was een hoge ome in Zeist. Dat John en Leo buren waren moet ermee te maken hebben gehad dat John als scheidsrechter zo ver is gekomen.” Hij meldt het zonder spoortje van afgunst.
Nadat Jan vanwege zijn leeftijd af moest zwaaien als KNVB-jeugdscheidsrechter, bleef hij het spelletje en de jeugd trouw. Hij is kind aan huis bij Ter Leede en UVS, floot menige wedstrijd bij Roodenburg. Ter Leede, ach Ter Leede, hij praat er met enige liefde over: ,,Bij Ter Leede word je warm onthaald, een en al vriendelijkheid. Ik word daar ook elk jaar uitgenodigd voor de grote vrijwilligersavond, hapje, drankje en een stol voor moeder. Geweldig. Ter Leede zorgt ook voor pico bello kleding, wanneer ik die weer nodig heb. Een heel verschil met UVS, waar je nog geen broodje kaas of bal krijgt aangeboden.” Jan Harland begrijpt niet waarom UVS zo ‘krenterig’ is. Desondanks fluit hij daar graag: het jeugdvoetbal van UVS slaat Jan hoog aan. En uiteindelijk gaat het daarom en niet om een lullig
Anekdotes
Jan Harland ziet een beetje op tegen de zomermaanden. De competitie is voorbij en het wachten is op het nieuwe seizoen. In die voor hem veel te lange periode houdt Jan zijn conditie op peil met looptrainingen in de Leiderdorpse Bloemerd en met fietsen.
Anekdotes, die willen wij horen. ,,Je kan ze krijgen,” klinkt het opgewekt. En dan vertelt Jan dat hij ooit een trainer naar de tribune moest dirigeren en een speler naar de kleedkamer. Ze hadden het echt te bont gemaakt. ,,Dan kun je na afloop twee dingen doen. In je auto stappen en snel naar huis gaan, of nog een biertje pakken in de kantine. Ik koos toen voor het laatste. Daar had men respect voor. Mijn motto is: je moet nooit bang zijn.”
Die andere keer kwam er iets van discriminatie om de hoek kijken. Niet bij Jan, maar bij de vader van een speler: ,,Die man stond geleund tegen de doelpaal. Dat vond ik niet prettig. Ik verzocht hem ergens anders langs de lijn de wedstrijd te volgen. Hij vroeg of ik nog andere hobby’s had. Toen heb ik zijn zoon die meespeelde bij het weglopen gezegd ‘ja, vissen, dansen en hardlopen’. Na afloop kwam diezelfde vader weer naar mij toe en zei: ‘Je hebt me zeker gediscrimineerd’. Moet je weten dat dat woord niet in mijn woordenboek voorkomt en dat ik iedereen behandel zoals ik zelf behandeld wil worden.”
Bij een jeugdwedstrijd tussen FC Utrecht tegen Borussia Dortmund dreigde het uit de hand te lopen. Het werd onvriendelijk in het veld en een speler van Utrecht werkte een van de gasten op een vervelende manier tegen de grond. Op dat moment, rende ik naar hem toe en schreeuwde nogal grof gebekt dat ik zoiets niet tolereerde. Dat optreden werkte. Ik kijk zo’n speler aan en ik eis dat hij mij aankijkt. Een dergelijke optreden dwingt respect af. ’s Avonds kwam de voorzitter van Dortmund mij de hand schudden en bedanken. Hij gaf mij toen de Gouden Speld van de club. Die speld is die avond van mijn jasje gestolen. Van collega-scheidsrechter Schalks heb ik toen de Zilveren Speld gekregen. Heel fideel van hem.”
Nee, Jan Harland is geen kaartentrekker, wel een bridger. Misschien heeft hij er tien in zijn hele carrière te voorschijn moeten halen. Loopt hij nog zijn diagonalen zoals de KNVB graag wil? ,,Nee, hoewel ik gek op hardlopen ben, ben ik toch altijd meer een tactische scheidsrechter, die geen onnodige meters maakt.”
Complimenten dat hij zo voortreffelijk geconserveerd is, wuift Jan Harland weg: ,,Ik ben een geluksvogel, een zondagskind, een mazzelaar. Ik herhaal dat nog maar eens. Het is geen verdienste dat ik gezond van lijf en leden ben. Dat is geluk.” Hij kijkt uit naar seizoen 2014 – 2015. Dat is goed nieuws voor al die jeugdteams waar Jan als fluitist zal aantreden.
