Buiten het voetbal stond de afgelopen week natuurlijk flink in het teken van herdenken en de bevrijding. Zaken die weinig met voetbal te maken hebben, zou je zeggen.
Toch valt er over sport in die periode ook een hoop te zeggen. En dat gebeurt o.a. in boeken en herdenkingen. De KNVB heeft een speciaal voetbal monument voor overleden voetballers in WO2 en sporthistoricus Yurrit van der Voorn doet veel onderzoek naar die specifieke geschiedenissen. Bij UVS kwam de archiefgroep recent achter het trieste verhaal van een joods jeugdlid, die in 1943 vermoord werd in Sobibor en waarover Nico van Horn namens die archiefgroep een artikel heeft gepubliceerd op de UVS site. Onze redactie meent dit indrukwekkende verhaal alsnog, in dezelfde bijzondere week, te moeten delen. Met dank aan de mannen van de archiefgroep van de blauwwitten.
Barend de Vries, Leiden 1922 – Sobibor 1943. UVS’er.
4 mei- Een dag om de doden uit de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Het is vandaag passend stil te staan bij UVS-lid Barend de Vries die in 1922 in Leiden werd geboren. Hij zag het levenslicht op Haarlemmerstraat 205, (het ‘blauwe huis’), waar zijn vader en ooms en grootvader één van hun textiel- en kledingzaken hadden. Zijn opa Marcus was in 1878 (daarvoor was hij postbesteller geweest) begonnen met zijn kledinghandel, die bijna honderd jaar voortgezet kon worden onder de familienaam. Marcus en zijn vrouw streken uiteindelijk neer op Haarlemmerstraat 176-178, waar Marcus en zijn vrouw zes kinderen kregen. Zijn drie zoons kwamen bij hem in de zaak: Jacob, Josef en de jongste, Godschalk. Van Godschalk weten we dat hij in 1918, na een tussenpoos op Kort Rapenburg 13, boven een tweede winkel van De Vries, Haarlemmerstraat 205, kwam te wonen, gevolgd door zijn vrouw Hendrika Messcher (een Friezin) in 1920. Op 20 juni 1922 kregen ze hun eerste en enige kind Barend. Het gezin woonde ook enige tijd in één van de andere winkels van het De Vries-concern, op Haarlemmerstraat 149.
Barend moet een sportieve jongen zijn geweest. Hij haalde op 29 augustus 1935 het diploma geoefend zwemmer in zwembad De Zijl. En hij voetbalde graag: sinds begin november 1934 lid van UVS tot vermoedelijk halverwege 1937. Een veelbetekenend incident lazen we in de notulen van de Bestuursvergadering van 27 januari 1937: “B. de Vries komt naar aanleiding van zijn ingezonden bedankje. De aanleiding hiervan is dat hij te weinig speelt en er jongens zijn die hem voor Jood uitschelden. De Voorzitter zegt Barend alle medewerking toe verzoekt hem indien er weer iets voordoet zich onverwijld bij het bestuur te komen beklagen. Barend stemt in alles toe en belooft weer UVS’er te blijven.”
Dat heeft toch niet lang geduurd. Gezien wat er na 1940 gebeurd is, krijg je het koud van dit bericht. Anderzijds, het Bestuur onder Lolkes de Beer handelde, zeker gezien het klimaat in die jaren, goed en snel. We hebben gelukkig verder geen incidenten van dit soort aangetroffen.
Hoe het de familie De Vries verging in de eerste oorlogsjaren, is voor een deel onbekend. De archieven zijn nog gesloten door covid en misschien is er over een tijdje meer te vinden. Wel weten we intussen dat eind maart, begin april 1943 de ouders van Barend van hun toenmalige adres De Sitterlaan 90 werden weggevoerd, met nog een Joodse huisgenoot. Sobibor, 16 april 1943 lees je als laatste vermelding. Meer leden van de familie De Vries verdwenen, gelukkig niet alle.
Barend was helaas al eerder omgekomen. Zijn laatste adres vanaf begin december 1942 was het Centraal Israëlitisch Weeshuis aan de Roodenburgerstraat. Barend de Vries was vóór en in het begin van de oorlog een tijd verkoper geweest in een ‘warenhuis’ (het kledingbedrijf van zijn vader en ooms), en nu noodgedwongen alleen nog sportleraar in het Wees- en Doorgangshuis. Joden mochten toen niet veel meer. Alle kinderen en personeelsleden van dit huis zijn bij een razzia op 17 maart 1943 opgepakt. Het transport is tussen 18.30 en 19.00 uur richting Kamp Westerbork vertrokken. Vandaar ging het per trein richting Sobibor. Na aankomst werden de meesten onmiddellijk vermoord. Barend de Vries overleed op 23 maart 1943. Hij was 20 jaar oud.
Zullen de jongens die hem uitscholden nog wel eens aan Barend gedacht hebben?
Op 4 mei a.s. zullen onze gedachten ook bij Barend en zijn familie zijn.
De archiefwerkgroep
Nico van Horn, Simon van Meijgaarden, Hans Neuteboom en Fred Beerenfenger.
