Jaap van Dijk: ,,Vergeleken met korfballers hebben voetballers de conditie van een wijkagent”

De HELD in dit artikel lijkt met enige fantasie op goaltjesdief Ruud van Nistelrooij (PSV, Barcelona, Nederlands Elftal): een weelderig zwarte haardos, een met zorg getrimde zwart getinte baard en meestentijds gekleed in stemmig zwart. In tegenstelling tot de onlangs overleden dichter Jules (Sparta) Deelder, de Rotterdamse nachtburgemeester, die zomer en winter in Italië op maat gesneden zwarte kostuums door de Havenstad flaneerde en op Het Kasteel zijn vaste stoel bezette, kiest onze HELD voor zwart niet als trademark maar vanwege de eenvoud, kenmerk van het ware. Ruwe bolster, blanke pit? Zie de geblokte opa knuffelen met zijn pas geboren kleindochtertje (‘Een prinsesje’) en de idee ‘ruwe bolster’ vervaagt als sneeuw voor de zon en de ‘pit’ wordt blanker dan de reinste maagd in de sprookjes van Andersen. De HELD is Jaap van Dijk, van SJZ.

Jaap van Dijk (71) woont 45 jaar in Zoeterwoude. Dan mag het gen, dat een Zoeterwoudenaar van elk ander doet onderscheiden, toch zijn ingedaald. Niets is minder waar. Maar zijn DNA bevat  – hallelujah – wel degelijk de ingrediënten die regelrecht leiden naar dit knusse dorp, naar het ons-kent-ons en – belangrijker – naar de wit belijnde groene velden van SJZ, dat dit jaar zijn 75-jarig jubileum viert. Het – overigens ongevaarlijke – groen-witte virus van de van oorsprong roomse club zit wel degelijk in het bloed van Joost (39, hij speelt nog) en Bas (37, hij is gestopt), de zonen van Jaap en zijn lieftallige Lies. Ondanks zijn meer dan geslaagde inburgering waart de ziel van Jaap van Dijk echter nog steeds rond in geboorteplaats Harmelen; een bevestiging van wat een wijsgeer ooit optekende: ‘Je kunt een dorp wel verlaten, maar het dorp verlaat jou niet, nooit’.

75 jaar SJZ

Wim Sonneveld zingt op de achtergrond Ons Dorp, nostalgisch toepasselijk wanneer het duo Snip & Snap van LeidenAmateurVoetbal de smaakvol ingerichte woning van de HELD binnentreedt. Het ‘zwart’ van Jaap harmonieert stijl- en smaakvol met het overwegende ‘wit’ van het interieur. Het heeft enige moeite gekost om Jaap te verleiden tot een interview. Hij voelt zich namelijk het prettigst met een rol in de coulissen.

LAV wist hem over de streep te trekken met “bescheidenheid siert de mens, maar tot op zekere hoogte, er zijn grenzen”, en: “Enige ijdelheid is geen ondeugd”. Dat Jaaps voetbalcarrière naar eigen zeggen royaal past in een eierdopje hoeft nog geen obstakel te zijn hem in de schijnwerper te plaatsen. Jaap is veel meer dan het voetballertje van weleer.

De kicksen zijn allang opgeborgen, desondanks is hij vaak aan te treffen bij SJZ, gewapend met camera, niets ontgaat hem. Jaap is ontwerper, de vormgever van het sinds jaren verschijnende magazine “SJZ in Beweging”, ook wel ‘glossy’ genoemd en achter de schermen is hij dit SJZ-jubeljaar ook actief bij de voorbereiding van activiteiten in het kader van het driekwarteeuw bestaan van SJZ.

SCH ‘44

‘Iedereen kent Harmelen,’ zegt Jaap met overtuiging. ‘Van de treinramp, die op 8 januari 1962 plaatsvond. Weet je, dat ik de geluiden van de botsende treinen nog kan horen? Het was verschrikkelijk.’ De voetbalclub van het dik 8000 inwoners tellende dorp is SCH ’44, een vierdeklasser. Daar heeft Jaap – toen nog ‘Jacob’ – gespeeld. Hij stond op doel. Piet Kraak en Frans de Munck waren zijn idolen. ,,Kraak keepte bij Stormvogels, Elinkwijk en het Nederlands Elftal. Hij was berucht om de wijze waarop hij hoge ballen voor zijn doel wist weg te werken. Er zijn keepers die met een knie vooruit ballen pareren, Kraak deed dat met een gebalde vuist. Daar wilde je als spits niet tegenaan lopen. Gebeurde dat wel, lagen doorgaans de tanden in het gras.” Frans de  Munck werd “De Zwarte Panter” genoemd, vanwege zijn zwarte haren, dito keeperskleding en katachtige reflexen. De Munck tekende bij FC Köln, ving 30.000 Mark (“zwart”) en 1500 Mark per maand, ook “zwart” natuurlijk. Toen al was “zwart” iets magisch in Jaaps leven. Bij tijd en wijle droeg De Munck een grijze trui, opvallend door een “zwarte” V op de borst. Jaaps moeder, die gelukkig nog van de mini-achterkleindochter kan genieten, moest en zou zo’n trui voor haar enige zoon breien. En daarmee stond Jaap trots te wezen in het doel. Niet lang, op 10-jarige leeftijd verruilde hij het geel-zwarte tenue van SCH ’44 voor het oranje-wit en zwart van korfbalvereniging THOR, ook uit Harmelen, uiteraard.

‘Korfbal is familie’

Tot Harding Onzer Ribben, afgekort: THOR. Wie deze clubnaam bedacht heeft, behoort eeuwig vermeld te worden in een Eregalerij. Wanneer de bedenker van deze stoere verenigingsnaam ook nog De club die ik liefheb, het clublied van THOR heeft gecomponeerd en van tekst heeft voorzien, zou nu nog een hoge Koninklijke Onderscheiding verdienen. ‘Korfbal is familie’. ,,Wij zongen het clublied op de fiets op weg naar uitwedstrijden”, vertelt Jaap. ,,Het klonk hard en ook nog mooi. Ik vond het de ideale warming-up. Wanneer wij arriveerden stond de tegenstander al op achterstand, waren we niet te passeren, konden we niet meer verliezen.”

THOR speelde volgens systemen, met veel rouleren. Binnen THOR werd gezegd dat “Jaap een wedstrijd kon lezen”. Van Dijk heeft de beste herinneringen aan zijn korfbaltijd, hij praat over vriendschappen, saamhorigheid binnen en buiten het veld en het samenspelen met meisjes. ,,Er wordt weleens lacherig gedaan over het korfbal, korfbal wordt onderschat”,  vindt Jaap. ,,Het zou een truttig spelletje zijn, een beetje dansen rond de Meiboom. Niets is minder waar. Korfbal vraagt veel van de spelers. Vaart vooral, sprintjes, wendbaarheid, sprongkracht, precisie. Ik durf zonder gedegen onderzoek te hebben gedaan, te zeggen dat vergeleken met korfballers voetballers de conditie hebben van een wijkagent.” Fotograaf Johann (Snap) Kranenburg, opkijkend van zijn iPhone: ,,Daarmee wordt de wijkagent nog tekort gedaan.”

Gedurfde uitspraken, die voor enig rumoer zouden kunnen zorgen. Jaap weet waarover hij praat: Hij haalt het 1ste team van THOR en wordt een paar keer kampioen. Jaap van Dijk verlaat het dorp, volgt een opleiding aan de School voor de Grafische Vakken (SGV) in Utrecht en wordt toegelaten tot de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag. Daar volgt hij vijf avonden per week de richting Publiciteit (typografie, fotografie enzovoort). Overdag is hij werkzaam in de kartonnage, onder meer van inpakker tot ontwerper. Daarna heeft hij ruim dertig jaar gewerkt bij het Grafisch Productie Bureau (GPB Grafimedia) als vormgever en hoofd Creatie. Van Dijk zal het zelf niet zeggen, noch beamen: hij is een verrassend creatieve ontwerper/vormgever, die speelt met kleuren waar nodig en nuttig, en blijft tot op de dag van vandaag “zwart/wit” als “heel beeldend en indringend” vinden. Ook weet hij bij voorbeeld poezen en honden met ragfijne penstreken zo gestalte te geven dat ze niet meer op verpakkingen zijn weg te denken.

Geestkracht

In zijn schaarse vrije tijd – Jaap is inmiddels getrouwd, heeft twee zonen en een veeleisende baan – vindt hij rust in tekenen/illustreren. Aan de muur in de Zoeterwoudse woning hangen een paar van zijn werken, tekeningen en foto’s.  Ze dagen uit te kijken, te blijven kijken, om steeds iets nieuws te ontdekken. ,,Daar kan ik nu wél heel goed naar kijken”, klinkt het tevreden. Het moment van rust wordt aangenaam verstoord door Saartje, een niet van haar stuk te brengen zwart-witte poes. ,,Uit een nestje van zes poezen hebben wij haar gekozen, we wisten het meteen “haar willen wij hebben”. Sindsdien maakt ze deel uit van ons gezin. Ze is een tikje eigenwijs, heeft een eigen willetje, dat past bij wel ons.”

10 Jaar geleden lijkt het noodlot toe te slaan. Artsen constateren kanker bij Jaap. In Huize Van Dijk is het verdriet groot. Jaap weet zich staande te houden, hij denkt snel, bij hem geen paniek, hij heeft in zijn hoofd alles op orde, zegt hij. ,,Ik geloof in de kracht van de geest.” Hij ondergaat de chemo’s, weet zich gesteund door Lies, zijn jongens en zijn omgeving en weet – met grote dank aan zijn oncoloog – de ziekte te overwinnen. ,,De geest mag dan sterk zijn, maar je moet ook geluk hebben.” De chemo’s van toen hebben wel veroorzaakt dat Jaap geen gevoel meer in zijn handen heeft. Tekenen gaat niet meer. ,,Daar is fotograferen voor in de plaats gekomen, ik heb me er met al mijn energie op gestort, de facetten van deze kunst hebben geen grenzen.”

Dat Jaap daar ook een uitblinker in is, blijkt uit de fotoboeken die van hem zijn uitgebracht. Op blurb.com zijn onder meer te zien: Van Zoeterwoude naar Appelscha, Beelden uit Wenen, Weids Zoeterwoude. De fotoboeken zijn alleen – jaja, moderne tijd – digitaal te bestellen.

Willem-Alexander

Bij SJZ is Jaap van Dijk fotograaf, niet de hoffotograaf, want er zijn nog meer clubmensen die op voortreffelijke wijze belangrijke beelden kunnen vastleggen. Wel is hij de bedenker van het motto “SJZ in Beweging”, de titel ook van het magazine dat de Zoeterwoudse club al jaren uitbrengt en aan het begin van het voetbalseizoen huis-aan-huis in het dorp verspreidt. Van Dijk maakt er – met anderen – de foto’s voor, bedenkt koppen en kiest de streamers en neemt de lay-out en vormgeving voor zijn rekening. Al met al een hele klus. Het magazine 2019-2020 heeft het 75-jarig bestaan als belangrijkste onderwerp (met de clubhistorie in vogelvlucht en het complete feestprogramma), verder veel aandacht voor Stichting Kanjer Wens, die kinderen met een ernstige ziekte een mooie dag bezorgt, veel aandacht voor Ukkies, meisjes- en vrouwenvoetbal en de SJZ-winkel (tenues, sjaals en meer). Door de sprankelende vormgeving een blad om steeds weer te lezen. Binnen dit jaarlijks terugkerende project is Jaap de centrale figuur, bij wie al het materiaal binnenkomt. Niet altijd even gladjes, mag opgemaakt woorden uit de woorden: ,,Ik moet ze wel achter hun voetbalbroek aanzitten.”

In het dorp is Jaap een bekende figuur, in ieder geval: direct herkenbaar (‘Ja, ik val blijkbaar op’). Dat komt ook door wat hij doet binnen de Stichting Kunst & Cultuur van Zoeterwoude en door het feit dat hij als nummer één uit de bus kwam bij de Willem-Alexander wedstrijd. Jaaps digitale compositie werd met veel klaroengeschal in de gemeentelijke raadszaal  bekroond en hangt daar nog steeds.

Het onderwerp: de strijd “Meerburg-SJZ – Rijndijk-Dorp” begrijpt hij niet. Natuurlijk blijft het bijzonder dat er verschillen zijn tussen beide gemeenschappen, maar waarom discussie daarover. Voer voor sociologen? Jaap verwijst naar het interview met de voorzitters van beide clubs op Sleutelstad. ,,Geen greintje animositeit”, concludeert hij. Hij noemt zichzelf “de jongen van het dorp”, feitelijk van twee dorpen, Harmelen en Zoeterwoude. ,,Natuurlijk sta ik pal achter SJZ, ik voel me hier thuis, maar een echte Zoetwoudenaar zal ik nooit worden, dat is een kwestie van gevoel.” Een mooi slot van een  prettig gesprek. Of is er een nog betere uitsmijter? ,,Jawel, ik heb een hekel aan verliezen.”

Foto’s: Archief SJZ en Jaap van Dijk

Actuele foto’s: J.P. Kranenburg