Van der Meer: ,,Scheidsrechter haast manager in en buiten het veld”

De evolutie van de man in het zwart

,,Weet je, een voetbalwedstrijd kan zonder scheidsrechter worden gespeeld, maar een scheidsrechter kan niet zonder voetballers.” Meteen al aan het begin van het gesprek een  interessante uitspraak van Piet van der Meer. Er is enige bescheidenheid gewenst, vindt Piet. Hij relativeert de functie van de leidsman. Tegelijkertijd maakt hij duidelijk dat officiële wedstrijden niet zonder de man-in-het-zwart gespeeld kunnen worden.

Scheidsrechter Piet van der Meer, in een kwart eeuw lang leidde hij ontelbare wedstrijden, ook rapporteerde hij voor de KNVB menige arbiter. Piet is bijna drie decennia lid van de Centrale Organisatie van Voetbal Scheidsrechters (COVS), zijn (lieve) vrouw Gerda eenzelfde periode, niet als scheids-, maar als COVS-gastvrouw op de dinsdag- en donderdagavond wanneer  de scheidsrechters conditioneel onder handen worden genomen, door – daar is hij weer: Piet van der Meer,  en Cees van der Werf, Remco van der Ploeg en Ernstjan van der Perk.

Er zijn maanden dat er naast de trainingen ook lezingen en door de KNVB geïnitieerde spelregelbijeenkomsten worden gehouden in het clubgebouw van de COVS in Leiderdorp. Dan zijn Piet en Gerda bijna alle dagen aanwezig om alles voor een goed verloop in gereedheid te brengen, beamers op te stellen en te zorgen voor hapjes en drankjes, zeg maar:  de inwendige mens. Dan zijn er weken dat zij de echtelijke sponde in het moderne honk van het COVS lijken te hebben. Hun ‘beloning’ voor deze vrijwillige werkzaamheden zijn de goedkeurende reacties van de docenten: ,,Alles staat klaar, ik kan meteen beginnen. Bedankt.”

Ook het alles weer spic ’n span op orde brengen na afloop van trainingen, workshops en feestelijke bijeenkomsten, nemen ze serieus op zich. Niet dat Piet of Gerda dit zichzelf op de borst kloppend rondbazuinen. Nee, zo zitten de in Roelofarendsveen geboren Piet en de uit Hoogmade afkomstige Gerda niet in elkaar. De informatie komt uit objectieve kringen. ,,Een wereldstel”,  klinkt het dan. ,,Genoeg van deze humor”, zou Piet kunnen zeggen. Hij wil zelf liever niet in de schijnwerper staan. Veel belangrijker vindt hij het dat de COVS eens ‘in the picture’ komt.

Praatpalen en klankborden

Piet en Gerda zijn bijna 50 jaar getrouwd. In deze lange periode is donderdag-brooddag. Vast pandoer. Op donderdagavond wordt er getraind en dat doe je bij voorkeur niet met een volle maag, of met jus besprenkelde Malta’s, begeleid door een paar rode wijntjes. Deze donderdag is niet anders. COVS-erelid Piet en COVS-Lid van Verdienste Gerda staan in de startblokken om opgewekt naar de Boomgaardlaan te vertrekken;  bij de Leiderdorpse ijsbaan wordt samengekomen.

De mannen – nee, er zijn jammer genoeg  nauwelijks vrouwen geïnteresseerd om een wedstrijd te leiden – hebben deze avonden in hun systeem. Er komt immers zoveel samen in die paar uur: het werken aan de conditie, het uitwisselen van ervaringen, gezelligheid en vriendschap. Bij de COVS Leiden en omstreken zijn zo’n 150 leden aangesloten, inclusief Jan van der Linde en Bert van Acker, twee 80-ers, die door hun schat aan ervaring ook regelmatig optraden als docenten. Ze zijn praalpalen en klankborden. En Gerda zorgt voor de natjes en droogjes, en bij bijzondere gelegenheden voor iets extra’s, zoals erwtensoep.

De tijden dat scheidsrechters op een bepaalde leeftijd de fluit in de wilgen moeten hangen is voorbij. Tenminste in het amateurvoetbal. ,,Er zijn scheidsen die tot hun 70ste doorgaan, ze zijn nog ambitieus en houden van hun hobby”, zegt Piet. Fluiten is dus een hobby? ,,Absoluut, geweldig om te doen.” Ondanks scheldpartijen of erger? ,,Ja, en met dat schelden en tieren valt het best mee. Gespuwd wordt er minder, maar de elleboogstoot is nu weer in.” Hij weet dat arbiters het heerlijk vinden in de wei te lopen, met vaak jongere gasten. Hij heeft nog geen verklaring voor het feit dat het aantal scheidsrechters in twintig jaar is teruggelopen van 13.000 naar 6.000. ,,En alle wedstrijden gaan toch gewoon door”, stelt hij tevreden vast. ,,Clubscheidsrechters hebben de taak overgenomen. Petje-af voor die mensen.”

Workshops

De contacten met de KNVB zijn onpersoonlijker geworden, constateert Van der Meer. Eerst huisde de bond aan de Rijnsburgerweg, later in de Bloemerd. Lekker dicht bij huis. Vervolgens trok de KNVB naar Rotterdam, waardoor de contacten een stuk minder werden en nu is het hele scheidsrechters gebeuren in Zeist ondergebracht. Niet leuk.

Dat gezegd hebbende roemt Piet de begeleiding van de KNVB en COVS bij verschillende zaken. Denk daarbij aan hoe te handelen bij agressief gedrag in het veld? Een speerpunt. Hoe gaat een scheidsrechter daarmee om? ,,Wij krijgen cursussen aangeboden in verbaal en non-verbaal reageren op dergelijke situaties. Er worden dan acteurs ingezet om dergelijke momenten na te spelen. Daar leren wij van.” Veelvuldig volgt de uitdagende vraag: ,,Wat zou jij doen?” ,,Dat stimuleert, nee verplicht tot nadenken.”

Wat doe jij wanneer er bij een hoekschop gehangen, getrapt, geduwd en getrokken wordt”, is een veel gestelde vraag die zelden eensluidend wordt beantwoord. COVS Leiden en omstreken nodigt ook zelf specialisten uit, zoals Bram Wassenaar, Kees Koppelaar en Henk van Driel kwamen vertellen over looptrainingen, coopertests en intervallen, en het belang van warming up en cooling down, ook voor scheidsrechters.

Toch is er nog geen absolute helderheid over hoe op te treden tegen bij voorbeeld oerwoudgeluiden vanaf tribune of zijlijn. Neem de wedstrijd Harkemase Boys-VVOG, recent gespeeld in een andere regio, Hoofdklasse C. Je reinste racisme.  Een zwarte speler wordt voortdurend uitgejouwd. De trainer pikt het niet, loopt het veld in, gaat naar de scheidsrechter en krijgt rood. De scheidsrechter heeft niets gehoord. De spelers verlaten het veld.  Er moet duidelijkheid komen van de KNVB. Piet knikt, ,,klopt”,  mompelt hij.

Ze zijn doof en blind, dat wordt scheidsrechters vaak verweten.  Tijd voor een grapje: Een speler loopt op de scheidsrechter af en vraagt: ,,Hoe is het met uw hond?’ Hond, hond, de man zegt geen hond te hebben. ,,Wat, geen hond! Blind en geen hond.”

Pilots

Ook veranderde speelregels worden – zeker aan het begin van het seizoen en na de winterstop – uitgebreid besproken. Tijdens dergelijke avonden haalt de KNVB alles uit de kast. Een goede docent , videobeelden en volop gelegenheid om vragen te stellen. Ook de nieuwe hulpmiddelen – meestal ingevoerd bij betaald voetbalclubs – komen aan de orde. Zo kwam topscheidsrechter Pieter Vink uitleg geven over ‘videoref’, camera’s in het doel(gebied). De videoarbiter kan vanuit de auto onmiddellijk een juiste beoordeling geven, waarop de arbiter direct kan anticiperen. Wel of geen doelpunt, wel of geen strafschop. Mogelijk kan een vlaggenist in de toekomst  een scheidsrechter snel corrigeren met een ‘pieper’.

Ook pilots worden bij de COVS besproken. Voorbeelden: wedstrijden zonder grensrechters; grensrechters die de eerste helft met de aanval meelopen en de tweede helft met de verdediging; grensrechters op de middenstip, die bepalen welke partij de bal moet ingooien. Slim en verstandig tegelijk van de KNVB om dit soort aangelegenheden of mogelijke veranderingen te bespreken met scheidsrechters die ook op een lager niveau acteren. Zij staan week na week met de voeten in de klei, ze weten van wanten.

Wat in de loop der tijden ook veranderd is? Dat rapporteurs niet meer vanuit bosjes en struiken scheidsrechters beoordelen. ,,Wij waren onzichtbaar voor de man en konden – dacht men – zo objectief zijn optreden volgen. Fout, we staan langs de lijn of zitten op de tribune. De scheidsrechters weten dat wij geen boemannen zijn. Voordat het rapport naar de KNVB gaat, is er vaak na afloop nog overleg.”

Voorvalletje/Gebbetje

Een voorbeeld voor verbetering is dikwijls dat een scheidsrechter bij een vrije trap niet met zijn rug naar de grensrechters staat. Hij moet zicht op de mannen hebben. Dus goed positie kiezen en niet zoals onlangs bij de wedstrijd RCL-DSO dat de scheidsrechter verlaat fluit voor overtredingen nadat de grensrechter uitgebreid heeft staan zwaaien met zijn vlag. De conditie van de mannen-in-het-zwart moet goed zijn. Ze behoren mee te gaan in het spel.

Piet van der Meer noemt ‘een wedstrijd leren lezen’ het belangrijkst voor een leidsman. Het spel aanvoelen, de sfeer proeven, op het juiste moment iets wel of juist niets zeggen. ,,Ik zag weleens een overtreding te laat, te laat om te fluiten. Dan liep ik langs zo’n speler, keek hem eens aan en zei dan ‘de volgende keer fluit ik wel’. Dan wordt zo’n voorvalletje een gebbetje.

Van der Meer vindt wel dat er gewaakt moet worden dat een scheidsrechter een soort ‘manager’ wordt, iemand die zichtbaar is, stuurt en over eigenschappen beschikt die in het bedrijfsleven een noodzaak zijn. ,,De beste scheidsrechter is een autoriteit die flexibel is, onzichtbaar aanwezig”, volgens hem. ,,Een man die ook gemaakte fouten erkent.” Zo’n scheidsrechter is Björn Kuipers, van wie je kunt zien dat hij ook een ondernemer is, die weet hoe met mensen om te gaan.

De COVS Leiden en omstreken had Pieter Vink jarenlang op de ledenlijst staan, een voortreffelijke scheidsrechter. Op de huidige internationale lijst staat COVS-lid  Nicky Siebert en nationaal talent Allard Lindhout. Vroeger was Wim Schalks een uitstekende scheidsrechter, en Piet Waagmeester en Bart Honsbeek de eerste betaalde grensrechters. Ook COVS-mannen. Als geen ander weet Piet van der Meer dat er collega’s zijn ‘met een gebruiksaanwijzing’, ze zijn erg ‘aanwezig’ of ‘eigenwijs’. Het is niet anders.

‘Kom erbij’

Van der Meer vindt dat elke scheidsrechter zich zou moeten aansluiten bij de COVS. Waarom? ,,Bij ons houd je je conditie op peil; wij weten veel, de COVS is voortdurend in overleg met de KNVB. Na afloop van een training praat je met collega’s en krijg je ook commentaar en daar word je sterker van.”

Piet en Gerda werden in 2001 door Sportpromotie Leiderdorp uitgeroepen  tot ‘Vrijwilligers van het Jaar’. Dat had intussen best nog eens mogen gebeuren, vinden ze aan de Boomgaardlaan. Want Piet en Gerda zien er op toe – in overleg met het bestuur – dat gezelligheid ook troef blijft, ‘samen’ krijgt gestalte met een gezamenlijke maaltijd aan het eind van het seizoen, met  ‘uitjes’.

Er zijn jonge gasten die nauwelijks fluiten en toch al een tas vol prachtig KNVB-pakken aanschaffen. Niet Piet. Piet als scheidsrechter was daadwerkelijk ‘de man in het zwart’: zwart shirt met uitneembaar witte kraag, zwarte broek, kousen en schoenen. Hij bediende zich van een fluit met  erwt (AMC, € 7,95 bij Wout Bergers Sport), die boven alle kakofonie uitklinkt. De Fox 40 Classva is een goed alternatief. Hij gebruikte altijd een BIC-pen, die schrijft namelijk ook als het regent.

Wanneer er iets zou moeten veranderen, pleit Piet voor een andere buitenspelval, een buiten de 16 meter; de bal het veld intrappen in plaats van ingooien (,,het is toch voetbal en ingooien geeft vaak gedoe”); eerder optreden bij het hinderen van een vrije trap of onvoldoende afstand nemen, en letten op doelmannen die de bal langer vasthouden dan de geldende 6 seconden (,,dat haalt de snelheid uit het spel. Bovendien: spelregels zijn spelregel.”). Nog een wens? ,,Ja, ik ben nu 70 jaar en heb 12 marathons gelopen, ik wil er nog één doen, die van Amsterdam.” Gerda knikt… meewarig. Toch houdt ze van hem.

Nog een grapje graag, tot besluit:  ,,Collega Gerard Vermeulen is de eerste betaalde scheidsrechter in het amateurisme, hij krijgt geld als hij belooft NIET te komen.” Haha.